Zafer ÖZCİVAN
Ekonomist
Barınma sorunu insan yaşamını idame ettirebilmesi için en önde gelen ihtiyaçlardan sadece biridir ve en önemlisidir. (Maslow’un ihtiyaç teorisi) Korunma, gıda, ısınma gibi sorunlar da sırasıyla barınmayı takip eder.
Son yıllarda ülkemizde yaşanan yüksek enflasyon, alım gücünün düşmesi, hayat pahalılığı gibi nedenlerle kira ücretleri ve konut bedelleri astronomik şekilde artış göstermiş, daha da ötesi maaşla çalışanlarını ulaşması zor hatta imkânsız duruma gelmiştir. Özellikle büyük kentlerimizde öncelikle memurların bu illerimizden ayrılmak istemeleri veya bu illere tayin olmak istemedikleri kira ücretlerinin yüksekliği sebebidir. Örneğin İstanbul Kadıköy’de 2+1 evlerin ortalama kira ücreti 7500 TL olduğunu yazılı ve görsel basından izlemekteyiz. Yoksulluk sınırının 25000 TL’yi aştığı bir dönemde maaş ve ücretlerin durumu aşikardır ve yaklaşan yılbaşında yapılacak zam oranları heyecanla beklenmektedir. Hükümet, konut kira artışı için %25 sınır getirmesine rağmen bu kurala uyulmamakta, ev sahibi ile kiracılar arasında anlaşmazlık sorunu yaşanmaktadır. Bir diğer konu sadece İstanbul’da yaklaşık 750000 konutun boş olduğu gerçeğidir. İBB başkanı boş konutlar için vergi alınması teklifi getirse de uygulama zor gözükmektedir.
Soruna çözüm olması amacıyla toplu konut idaresi tarafından 250000 konut ve işyeri projesi hayata geçirilmiş ve kısa sürede beş milyonu aşkın müracaat gerçekleşmiştir. Bu da gösteriyor ki ülkemizde barınma sorunu en önemli konulardan biridir.
TOKİ’den yapılan açıklama göre; toplam borç ve buna bağlı olarak aylık taksitlere her yılın ocak ve temmuz aylarında Memur Maaş Artış Oranı dikkate alınarak zam yapılacak. Taksit ödemelerinin sabit olmaması eleştirilere yol açtı.
Buna göre başlangıç fiyatı 608 bin TL olan 2+1 konut için yıllık enflasyonun yüzde 10 olması durumunda toplam ödeme miktarı 1,71 milyon liraya yükselecek. Bu miktar enflasyon yüzde 15 olursa 3,17 milyona; enflasyon yüzde 20 olursa 6,12 milyona ve yüzde 30 olursa 24,4 milyona kadar çıkacak.
Taksit ödemeleri, sözleşme tarihini takip eden ay itibariyle başlayacak. İlk dönemsel artış ise sözleşme tarihine göre İdarece belirlenecek. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı “10 doğru 10 Yanlış ile Sosyal Konut Projesi Gerçekleri” açıklaması yaparak “Yapılacak artışlarla taksitleri ödemek zorlaşacak” iddiasının yanlış olduğunu duyurdu.
TOKİ’nin duyurusuna göre hak sahiplerine konutlar yüzde 10 peşinat ve 240 ay vade ile satılacak. Artış oranı konusunda ise açıklamada şu bilgi yer alıyor: “Hak sahiplerinin konutlarına ait kalan borç bakiyesi ve aylık taksitler her yılın Ocak ve temmuz aylarında
Bakanlık açıklamasına göre “TOKİ taksitlerinde memur artış fiyatları tavan fiyattır. Bugüne kadar TOKİ taksitleri memur maaş artışlarını hiçbir zaman geçmedi, aksine memur maaş artışının altında tutuluyor. Bunun örnekleri geçmiş yıllarda mevcut. Son 4 yılda TOKİ taksit artışı, hep memur maaş artışının altında oldu.”
680 bin TL konut için enflasyon oranına göre ödenecek toplam tutar
Enflasyon %10 olursa ödenecek toplam tutar=1 milyon 710 bin TL
Enflasyon %15 olursa ödenecek toplam tutar=3 milyon 171 bin TL
Enflasyon %20 olursa ödenecek toplam tutar=6 milyon 120 bin
Enflasyon %30 olursa ödenecek toplam tutar=24 milyon 400 bin TL
Sözleşmelerin ne zaman imzalanacağı ve ilk artışın ne zaman yüzde kaç olacağı henüz bilinmiyor. Hesaplamaları iyimser tahminle yaptık: Ödemeler Ocak 2023’te başlayacak ve ilk artış Temmuz 2023’te gerçekleşecek. Yıllık enflasyonun yarısı oranında her 6 ayda bir artış yaptık. Yani enflasyon yüzde 10 ise Ocak ve temmuz aylarında ayrı ayrı yüzde 5 artış uyguladık. Bu durumda farklı enflasyon senaryolarına göre şu hesaplamalar ortaya çıkıyor.
2+1 konutun başlangıç fiyatı 608 bin TL. Yüzde 10 peşinat ödeyince bu miktar 547 bin 200 TL’ye düşüyor. Bu miktar 240 takside bölündüğünde aylık 2 bin 280 TL taksit ortaya çıkıyor. Ocak-Haziran 2023 dönemindeki 6 ay boyunca hak sahibi bu miktarı ödüyor. Borcu ise 533 bin 250 liraya düşüyor. Ancak Temmuz 2023’te bu miktara yüzde 5 artış uygulayınca borç miktarı 560 bin 196 liraya yükseliyor. Yeni taksit miktarı ise 2 bin 394 TL oluyor. Hak sahibi 6 ay boyunca ödeme yapmış olmasına rağmen yeni borç miktarı artıyor. Bu ancak taksitlerin sona ermesine 5 yıl kala değişiyor. Hak sahibi son 240 ayın son 6 ayında ise 2042 yılının ikinci yarısında ise 15 bin 287 TL taksit ödüyor. Peşinat dahil toplam ödeme 1 milyon 713 bin lira oluyor.
Enflasyon yüzde 15 olursa son 6 aydaki taksit miktarı 38 bin 271 lira; toplam ödeme ise 3 milyon 170 bin liraya varıyor.
Enflasyonun yüzde 20 olması durumunda son taksit 93 bin 810 TL olurken toplam ödenecek miktar 6 milyon 115 bin liraya ulaşıyor.
Enflasyonun yüzde 30 olması durumunda toplam miktar 24 milyon 399 bin; yüzde 40 gerçekleşmesi halinse ise 100 milyon 524 bin oluyor.
TOKİ’nin 3+1 konutunda ise başlangıç fiyatı 850 bin TL. Yüzde 10 enflasyon olması durumunda toplam ödeme 2 milyon 395 bin liraya varıyor. Enflasyon yüzde 20 olursa 3+1 konutta toplam ödeme 8 milyon 546 bin lira oluyor.
Öte yandan TOKİ’nin yıllık indirim kampanyaları vatandaşa ödeme kolaylığı sunuyor. Bu ise şöyle işliyor. Konutlar teslim olduktan bir veya 2 yıl sonra TOKİ peşin ödeme yapanlara yüzde 20-25 indirim yapıyor. Bu indirimin şartları TOKİ tarafından belirleniyor. Oran ve zamanlama değişebilir.
Hak sahipleri çoğu zaman bankalardan konut kredisi çekerek peşin ödeme indirimden yararlanarak aylık taksit ödemelerini sabitliyor. Ancak bu durum en erken yaklaşık 3-4 sene olabileceği için bu süre içinde toplam borç miktarı artmış oluyor.
NOT: Yukarıdaki bilgiler euronews sitesinden alınmıştır.
Yazar Zafer ÖZCİVAN‘ın Önceki Yazıları
İlginizi Çekebilir
İdeal Şantiye Kadrosu
Buluttan Bile Nem Kapan İnşaat Sektöründe Çevik Yönetim-XXI “Şirketiniz için nasıl bir gelecek tasarlıyorsunuz?”
Toplumsal Ayaklanmalarda Şantiye İşçisinin Oynayacağı Rol ve Etki