İlk Evim – İlk İşyerim Projesi

Zafer ÖZCİVAN

Ekonomist

Ekonomide uzun zamandan bu yana beklediğimiz, yazmak istediğimiz iyi gelişmeler Merkez Bankasının diğer bankalara verdikleri kredi faizlerinin baz alınarak zorunlu karşılık düzenlemesinden sonra Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konu projesi olduğu iddia edilen projenin detayları Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından açıklandı.

Söz konusu projenin 362 milyar TL’lik yatırım yapılarak hayata geçirileceği ve yaklaşık 1,5 trilyon TL’lık ekonomik potansiyel yaratacağı ve 100.000 kişiye istihdam sağlaması hedeflenmektedir. İnşaat sektörü hareketlendiği zaman sadece inşaat gereçleri ile kalmadığı bir gerçektir. Boya, mensucat, mobilya, telekomünikasyon, ulaşım, eğitim, botanik ve birçok sektör inşaatla birlikte hareketlenmektedir. Tüm bu sektörlerin gereksinimi olan işgücü, araç, gereçler de eklenebilir ve istihdama katkı sağlayacağı kesindir.

Ekonomik krizi aşmaya çalıştığımız ve içinde bulunduğumuz dönemde konut fiyatları astronomik şekilde yükseldiği için özellikle dar ve sabit gelirli vatandaşlarının ev sahibi olması çok zor hatta imkansızdır. Öncelikle asgari ücretli ve emeklilere de kontenjan ayrılması son derece adaletli bir karardır. Konut kiraları ise konut satın alma bedelleri ile birlikte inanılmaz şekilde yükselmiştir. Günümüzde özellikle büyük kentlerde 2+1 evlerin kirası ortalama 8-10 bin TL civarındadır. Konut satın alma ve kiralama işlemlerinin maliyeti yukarıda anlatmaya çalıştığım bir ortamda hükümetin 500.000 sosyal konut ve işyeri girişimi tam zamanında ve optimal çözüm olacaktır. Projenin iki yılda bitirilmesi planlaması da hızlı bir çözüm yolu olacaktır. Projenin hayata geçirilmesi oldukça yükselen konut ve kira bedellerinin düşmesine sebep olabilir. Aşağıda koşullarının detaylarını yazacağım söz konusu proje ilk etapta taksitleri 2830 TL’den başlaması kesinleşti. Bugün kiraların bile yarısından daha düşük bir meblağ olduğu için vatandaşların yoğun ilgi göstermeleri de son derece normaldir. Başvuru koşullarını özetlemeye çalışalım;

*Proje il sınırları içinde en az 1 yıl ikamet eden veya il nüfusuna kayıtlı, kendisinin ve velayeti altındaki çocuklarının ülke sınırları içinde tapuda kayıtlı konutu bulunmayan ve daha önce TOKİ’den ev satın almamış ve 18 yaşını doldurmuş T.C. Vatandaşları başvurabilecek.

Yukarıdaki koşullarda yapılacak evlerin ticari amaçla alınmasına değil, gerçekten ihtiyaç sahibi vatandaşların alım yapması öngörülmektedir. Başka bir ön koşul ise ülke dahilinde evi olmayan vatandaşlar ve en az 1 yıl ikamet ettikleri yerlere başvurabilecek. Yani Konya’da ikamet eden bir vatandaş İzmir’de yatırım amaçlı konut alamayacak. Son derece adaletli ve amacına uygun bir önkoşul.

*Projenin en güzel ön koşulu ise gençler, emekliler, şehit yakınları, gaziler ve engellilere kontenjan ayrılmasıdır. Çünkü her dönem ekonomik olarak sıkıntıya katlanan grupların ihtiyaçları için olanak sağlanmıştır.

*Şehit aileleri, harp ve vazife malulleri ile bunların dul ve yetimleri hariç tutulmak üzere, aylık hane halkı geliri İstanbul’da en fazla 16 bin TL, İstanbul dışında ise 14 bin lira en fazla geliri olanlar yararlanabileceklerdir.

Burada da adaletin ön planda tutulduğu, ihtiyacı olmayanların proje dışı kalması, ev alamayacak kadar geliri az olanlara hizmet verilmesi planlanmış. Yüksek geliri olan zaten ev satın alabilir.

*Konutların aylık taksitleri 2830 TL’den başlayacak ve 240 ay vadeye yayılacak. Konut fiyatları ise İstanbul’da, Ankara ve İzmir ‘de 780.000 Anadolu’da ise 680.000 TL’den başlayacak. Taksitlerin güncelleme işlemleri ise her yıl memur maaşlarına yapılan zam oranı baz alınarak gerçekleştirilecek.

2830 TL taksit miktarı kira ücretlerinden de az olduğundan imkânı olan vatandaşlar projeye katılacaklardır. Gönül ister ki dar ve sabit gelirli kesimin gelirleri yükseltilebilsin ama devlet bütçesini de dikkate almak zorundayız. Taksit miktarı memur maaşlarına göre güncellenecek ama ödenecek kira bedeli de yerinde durmayacaktır.

Projenin en çok hesap yapılmasını gerektirecek ön koşulu bu olsa gerek. Çünkü bugün için enflasyon oranı %80, gelecek yıl %20 olsa bile aileleri zorlayabilir. Taksitlerin sabit rakam olmaması ince hesap yapmayı gerektirecek. Konut maliyet bedeli ise taksitlere bağlı olarak artacaktır.

TOKİ vasıtasıyla yapılacak olan konut projesi 81 ile yayılacak ama en çok İstanbul’da inşa edilecek. İstanbul’da ise genel olarak Avrupa yakası tercih edilmiş ve Kanal İstanbul projesinin yakınları uygun görülmüş.

Konutlarda yatay mimari, maksimum 5 katlı, çevreyi kirletmeyen malzemelerin kullanılacak ve yenilenebilir enerji sistemlerine uygun inşa edilecek.

Büyük proje sadece konutla sınırlı değil. Aynı zamanda vatandaşların kendilerinin de inşaatını yapabileceği arsa olarak da mevcut. Satışa sunulacak 100.000 arsanın elektrik, su, doğalgaz altyapıları tamamlanmış, imara açık şekilde teslim edilecek. Burada en önemli konu, arsaların gerçek ihtiyaç sahiplerine gitmesidir. Başvuru koşulları ise aşağıdaki gibidir.

Başvuru şartlarını taşıyanlar arasında kura çekilecek.

Arsa satışı başvurularında şu şartlar aranacak:

-Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,

-Yoksul ve dar gelirli olmak,

-Kendisinin, eşinin veya ergin olmayan çocuğunun herhangi bir belediye sınırı içerinde ev yapmaya müsait arsaya veya herhangi bir yerde bir ev veya apartmanın ayrı bir dairesinin karşılığı olan arsa payına sahip olmamak,

-Daha önce 775 sayılı Gecekondu Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği hükümlerine tabi uygulamalardan faydalanmamış olmak.

-TOKİ’nin yürüteceği proje kapsamında ilk olma özelliği taşıyan, “Küçük ve orta ölçekli sanayiciye yönelik 28 ilde oluşturulacak sanayi sitelerindeki 10 bin iş yeri” için başvuru bedeli 2 bin lira olarak belirlendi.

-Projenin bu ayağına başvuruda bulunacaklardan, projenin bulunduğu il nüfusuna kayıtlı veya o il sınırlarında faaliyette bulunan 18 yaşını doldurmuş Türk vatandaşı olması şartı aranacak.

-Başvuru yapacaklardan ayrıca ustalık, iş yeri açma, ilgili oda kayıt veya vergi mükellefi belgesi ile e-Ticaret yapıldığına dair belgeler istenecek.

-TOKİ tarafından ilk kez küçük ve orta ölçekli sanayicilere yönelik imkanlar da sağlayan projeyle, Ankara’da 100, Adana’da 500, İzmir’de 700 olmak üzere 28 ilde 10 bin işyeri içeren sanayi siteleri kurulacak.

-Merkez Bankası verilerine göre, ülke genelindeki satılık evlerin ortalama fiyatı haziran itibarıyla 1,3 milyon TL’yi aşmış durumda. Ancak söz konusu projede, konutların maliyeti üzerinden yüzde 40 indirimle satılacak 2+1 evlerin fiyatı 608 bin TL, 3+1 dairelerin fiyatı ise 851 bin TL olacak.

Yukarıdaki anlatmaya çalıştığım projenin özkaynağının nereden sağlanacağı son derece önemlidir. Bütçemizin açık verdiği şu dönemde vergi ve zam olarak vatandaşa dönmesi olasılığı olabilir. Ödenecek peşinat ve taksitlerle bu kadar büyük bir projenin hayata geçmesi oldukça zordur. Başka bir endişe ise bir anda başlayacak proje sebebiyle inşaat malzemelerinde meydana gelebilecek fiyat artışlarıdır.

Deprem Uzmanı Prof.Dr. Naci Görür ise risk nedeniyle konutların İstanbul’da yapılmamasını önererek özen gösterilmesi gereken konuları aşağıdaki şekilde sıraladı.

1) Yerleşim alanları deprem riskini artıracak zemin üzerinde olmamalı,

2) Zemin kalitesi A veya B sınıfı olmalı,

3) Yapı alanları doğrudan Fay zonları ve yakınında seçilmemeli,

4) İnşaat bölgesinde deprem tehlike analizi yapılmalı,

5) İnşaat alanındaki en büyük yer hızı ve iğmesi ve deprem şiddeti verilere göre belirlenmeli ve alt ve üstyapı ona uygun planlanmalı,

6) Yapılar deprem dirençli hafif ve ekonomik yapılar olmalıdır,

7) Eteğine veya içerisine yapıldığı kentlerin yapı ve nüfus yoğunluğunu artırmamalı

8) Bu proje kesinlikle İstanbul’da uygulanmamalıdır.