Termik röle nedir?

Melis AKTAY
Panasonic Life Solutions Türkiye
Ürün Pazarlama Uzmanı, TR Pazarlama Bölümü

Bu yazımızda sanayide en çok kullanılan röle çeşitlerinden olan termik rölelerin, genel yapısını ve çalışma prensiplerini detaylandırıp kontaktör, sigorta ve termik rölenin motor korumada nasıl bir arada kullanılacağını inceleyeceğiz.

Yapısı ve çalışma prensibi…
Elektrik sistemlerinde güvenlik amacıyla kullanılan termik röleler, ısıya göre açma yapar, aşırı yük ve faz kesilmesi durumlarında devreyi açarak güvenliği sağlar.

Genellikle kontaktörler ve sigortalar ile beraber kullanılır. Bu sayede, kontaktöre bir termik röle eklemek ile hem aşırı akıma karşı korunur hem de kontaktör aşırı akım dolayısıyla oluşan fazla ısınmanın etkilerinden korunur.

Sigorta belli bir akım, değeri geçtiğinde devreyi keserek koruma yaparken, termik röleler akımın yarattığı termal ısıyla çalışır ve ayarlanan akım bölgesinde koruma sağlar.

VİKO termik röleler, TS EN 60947-4-1 standardına göre CE normlarına uygun olarak 0.4A’den 93A’e kadar akım ayar aralığı sunmaktadır.

Termik röleler nasıl çalışır?
Termik rölelerde, her faz bir aşırı akım açıcısına bağlıdır ve termik rölelerin çalış-ma mantığı bimetal üzerinden gerçekleşir. Bimetaller genleşme farkı olan iki meta-lin perçinlenmesiyle oluşurlar. Isı farkının meydana getireceği genleşmenin her iki metal için de farklı olmasıyla bimetal şekil değiştirmeye zorlanacaktır. Bunun netice-sinde de gelen akımın yarattığı ısı etki-si bimetal çiftini hareket ettirerek yaylar sayesinde kontaklar harekete geçecektir.

Termik röleler nerelerde kullanılır?

Aşırı yük durumunda çalıştırılan motorların zarar görmemesi için, belli akım değerinde bimetal kontakları açarak motoru korur. Bu durumda aşırı akım koruması yapılmıştır. Benzer şekilde sürekli ancak küçük hata akımlarına karşı da koruma yapılabilir.

Motorlarda faz kaybı meydana gelmesi sonucu aşırı akımdan devreyi korumak için kullanılır.

Ütü, saç kurutma makinesi gibi ısı veren cihazların ısı kontrolü yine bu rölelerle sağlanır.

Kontaktör – röle – sigorta – kombinasyonunda termik rölenin rolü
Elektrik motorlarının otomatik olarak çalıştırılması ve kumanda edilmesi için bugün büyük ölçüde kontaktörler tercih edilmektedir. Motorların aşırı akıma karşı korunması için kontaktörlerle birlikte termik aşırı akım röleleri kullanılmaktadır. Gerek kontaktörler gerekse termik aşırı akım röleleri kısa devrelere karşı dayanıklı değildir. Bu cihazların önünde mutlaka sigortalar kullanılmalıdır. Bu şekilde “Kontaktör-Röle-Sigorta” cihaz kombinasyonu meydana gelmektedir. Kombinasyondaki elemanlarının koruma sahaları şunlardır:

Termik röle; devredeki motoru, kabloları ve kontaktörü aşırı yüke karşı korur.

Sigorta ise kendisinden sonra gelen bütün cihazları yani motoru, kabloları, termik röleyi ve kontaktörü kısa devreye karşı korur.

Cihazları seçerken aşağıdaki hususları göz önünde tutmak gerekmektedir:
1) Aşırı akım rölesinin karakteristiği, motorun yol almasına müsaade edecek kadar gecikmeli olmalı. Bunu temin etmek için rölenin açma eğrisi motorun sabit yol alma akımı değerinin belirli bir mesafe ile üstünde kalmalıdır.
2) Sigorta, aşırı akım rölesini kısa devrede parçalanmaktan korumalı. Bunu temin için, sigortanın erime eğrisi termik rölenin açma ile parçalanma eğrilerinin kesiştiği noktanın belirli bir mesafe ile altında kalmalıdır.
3) Kontaktörün artık kesemeyeceği aşırı akımları sigorta kesmelidir. Bunu temin için sigortanın erime eğrisi, kontaktörün kesme kapasitesinin aşıldığı noktadan itibaren (kontaktör, nominal akımının 8 -10 mislini kesebilir) aşırı akım rölesinin açma karakteristiğinin be-lirli bir mesafe ile altında olmalıdır.
4) Arka arkaya tekrarlansa dahi sigorta, motorun yol almasına mani olmamalı. Bunun için sigortanın erime eğrisi kafi bir mesafe ile motorun sabit yol alma akımı lA’nın üstünde kalmalıdır.
5) Kısa devre halinde sigorta, kontaktörü hasardan korumalı. Bunun için sigortanın açma eğrisi (Erime + sönme zamanı) kontaktör kontaklarının yanmaya başladığı akım – zaman eğrisinin belirli bir mesafe ile altında kalmalıdır.