Derginin tamamını okumak için; KASIM-ARALIK 2020
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu: “Ülkemizin yollarını çağın gereği olan akıllı ulaşım sistemleriyle donatmak için tüm kurumlarımızla, ülke genelinde topyekün seferberliğe gideceğiz.” diyerek, Bakanlığın koordinasyonunda hazırlanan, Akıllı Ulaşım Sistemleri Strateji Belgesi ve Eylem Planı’nı, 29 Eylül 2020 Salı günü düzenlenen bir programla tanıttı.
Küreselleşme ve teknolojik gelişmelere paralel olarak, ulaştırma ve haberleşme hizmetlerine yönelik yapılan yatırımların, ekonomik kalkınmanın itici unsuru ve refahın önemli göstergesi olduğuna işaret eden Bakan Karaismailoğlu, “Bu durum, her alanda dijitalleşmenin yaygınlaştığı bir geleceğe entegre olabilen ve günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilen dinamik bir altyapıya sahip olmayı gerektirmektedir. Bu bağlamda, ulaşım ve haberleşme altyapı çalışmalarımızın tamamını uzun vadeli planlama ve hesaplamalarla gerçekleştirmekteyiz” diyerek sözlerine şöyle devam etti: “Ülkemizde tüm ulaşım modlarına entegre olmuş, güncel teknolojiyi kullanan, yerli ve milli kaynaklardan yararlanan, verimli, güvenli, etkin, çevreci, katma değer sağlayan ve sürdürülebilir akıllı bir ulaşım ağı oluşturmak” vizyonuyla hareket ediyoruz.” şeklinde konuştu.
AUS, seyahat sürelerinin azaltılması, trafik güvenliğinin artırılması, mevcut yol kapasitelerinin etkin ve verimli kullanılması, hareketliliğin artırılması ve enerji verimliliği sağlanması gibi amaçlar doğrultusunda geliştirilen kullanıcı-araç-altyapı-merkez arasında çok yönlü veri alışverişini sağlıyor. Sistemler, izleme, ölçme, analiz ve kontrol mekanizmalarını içeriyor. Gerçek zamanlı verilerin toplanarak ulaşım analizleri yapılması, anlık trafik yoğunluk ve akış verileri üretilerek olay tahminlerinde bulunulması amacıyla AUS Hareketlilik Merkezi kurulması çalışmalarına da başlanacak.
Akıllı Ulaşımın Yol Haritası
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, Ulusal Akıllı Ulaşım Sistemleri Strateji Belgesi ve 2020-2023 Eylem Planının girişinde yaptığı konuşmada, küreselleşme ve teknolojik gelişmelere paralel olarak hızla gelişen, ulaştırma ve haberleşme hizmetlerine yönelik yapılan yatırımlar, ekonomik kalkınmanın itici unsuru, toplumsal refahın da en önemli göstergelerinden biri olduğunu belirtti. Bakan Karaismailoğlu konuşmasına şöyle devam etti: “Bu durum, gelecekteki gelişmelere entegre olabilen ve günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilen dinamik bir altyapıya sahip olmayı gerektirmektedir. Bu bağlamda, ulaşım ve haberleşme altyapı çalışmalarımızın tamamını uzun vadeli planlama ve hesaplamalarla gerçekleştirmekteyiz. Dünya genelinde pek çok ülkenin temel gündem maddelerinden biri, ulaşım modlarının geliştirilmesi ve ülkelerin uluslararası alandaki konumunun güçlendirilmesidir. Ülkemiz, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın önderliğinde son 18 yıldır her alanda olduğu gibi ulaştırma ve haberleşme alanında da kapsayıcı ve gelecek odaklı hamlelerle hareket etmeyi kendine şiar edinmiştir. Altyapısı 18 yıldır neredeyse sil baştan şekillenen ülkemiz, artık teknoloji ile sonuna kadar kucaklaşmaya hazır ve dönüşüme ziyadesiyle açık ve müsaittir. Şimdi sıra, hedeflerimize ulaşmak için tüm ulaşım modlarında yol gösterecek akıllı ulaşım sistemleri alanında bir kılavuzun ilgili tüm paydaşlara ulaştırılmasına gelmiştir. Akıllı Ulaşım Sistemlerinin yasal ve kurumsal düzenlemeleriyle ilgili ihtiyaçları karşılayan, gerekli altyapıyı ve sistemleri kuran ve özendiren yasal mercii olan Bakanlığımız, bu alanda söz sahibi olan tüm kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, özel sektör temsilcileri ve sivil toplum kuruluşlarının değerli katkılarıyla, Ulusal AUS Strateji Belgesi ve Eylem Planı hazırlık çalışmalarını başarıyla sonuçlandırmıştır.
Bu çalışma, ileri bilişim teknolojileriyle insan ve çevre odaklı yenilikçi projeler üretmeyi, ulaşım modları arasındaki dengeyi gözeterek tam entegre ulaşım sistemleri ile küresel boyutta ve bölgesinde söz sahibi olmayı hedeflemektedir. Hazırlanan bu kıymetli yol haritası, geçmiş tecrübeleri önemseyen, kapsayıcı, sürdürülebilir, gelişmelere açık AUS’un geleceğini şekillendirecek önemli hamlelerimizden biridir.
Değerli yol arkadaşlarımla birlik-te, ulaşım ve haberleşmeye ilişkin tüm alanlarda kararlılıkla vatandaşlarımıza hizmet etme yolunda coşkuyla ve özveriyle çalışarak ülkemizi, muasır medeniyetler seviyesine yükseltmeyi sürdüreceğiz. Bu süreçte yol haritamıza sahip çıkarak AUS alanındaki fikir birliğini eylem birliğine dönüştürmemizde daima bizimle birlikte yürüyecek tüm paydaşlarımıza ve sektör temsilcilerine gönülden teşekkürlerimi sunuyorum.”
Ulusal Akıllı Ulaşım Sistemleri Strateji Belgesi ve 2020-2023 Eylem Planından bazı önemli başlıkları sizler için derledik. Öncelikle sistemin ne olduğunu anlatmaya çalışacağız. Sonraki kısımlarda da sistemin ana bileşenlerini, faydalarını ve uygulamada yapılacakları özetleyeceğiz.
Akıllı Ulaşım Sistemlerinin Tanımı
Akıllı Ulaşım Sistemleri (AUS); seyahat sürelerinin azaltılması, trafik güvenliğinin artırılması, mevcut yol kapasitelerinin verimli kullanılması, hareketliliğin artırılması, enerjinin verimli kullanılması ve çevreye verilen zararın azaltılması gibi amaçlar doğrultusunda geliştirilen kullanıcı, araç, altyapı ve merkez arasında çok yönlü veri alışverişi ile izleme, ölçme, analiz ve kontrol mekanizmalarını içeren bilgi iletişim temelli sistemlerdir. Bu sistemler kullanılarak pek çok uygulama geliştirilmiştir.
AUS uygulamalarının kullanıldığı yerler;
AUS’a Duyulan İhtiyaç ve AUS’un Faydaları
Dünya genelinde nüfusun dağılımına bakıldığında, 2012-2019 yılları arasında gelişmiş ülkelerin yanı sıra gelişmekte olan ülkelerde de kentleşme artmaktadır. Nüfus artışı ile ortaya çıkan kentsel büyümeye bağlı olarak çevresel, ekonomik, sosyal ve ulaşım alanlarında günlük yaşamı etkileyen bazı değişimler meydana gelmektedir. Kentlerdeki iş olanaklarının kırsal bölgelere oranla daha fazla olması, nüfus artışının en temel sebeplerinden birisi olmaktadır. Bu durum trafik sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Kentlerde yaşam alanları ile iş yerleri arasındaki mesafelerin uzun olması ve ulaşım için toplu taşımanın yanı sıra özel araç kullanımının artması trafikte yaşanan sıkışıklıkları da artırmaktadır. Kentleşme ile birlikte araç ve yaya trafiği yoğunlaşmaktadır. Trafik yoğunluğunun artması ve buna bağlı olarak yakıt tüketiminin ve karbon-dioksit salım miktarının artışı, bilgi ve iletişim teknolojilerinin ulaşım alanında kullanımını zorunlu hale getirmektedir. Bu durum ise kullanılacak en iyi yöntemlerden biri olarak karşımıza AUS’u çıkarmaktadır.
Akıllı ulaşım sistemleri sayesin-de insan kaynaklı hatalar minimize edilmektedir. Bununla birlikte trafik kaynaklı zaman kaybı, ölümlü ve yaralanmalı kazalar, maddi kayıplar, hava kirliliği ve benzeri pek çok negatif durumun önüne geçilebilmektedir. Yukarıda bahsedilen tüm bu gerekçeler akıllı ulaşım sistemlerinin önemini bir defa daha ortaya koymuştur. AUS’un yaygınlaşması sayesinde söz konusu gereksinimlere çözümler üretilebilecektir. Bu çözümler aşağıdaki faydaları da beraberinde getirecektir:
• Hareketliliğin artması,
• Trafik sıkışıklığındaki azalma ve toplu ulaşıma olan katkılar,
• Trafik kazaları ile buna bağlı ölümlerin, yaralı sayılarının ve maddi kayıpların azalması,
• Ulaşımda geçen zamanın azalmasıyla yakıt tasarrufunun sağlanması,
• Karbon salımı ve çevre kirliliğinin azalması,
• Araçların yıpranma süresinin gecikmesiyle bakım maliyetlerinde tasarruf sağlanması,
• Acil yönetim sistemlerinin verimliliğinin ve etkinliğinin artması,
• Araç-araç, araç-altyapı, araç-merkez haberleşme sistemleri ile seyahat süresini azaltıp ulaşım kolaylığı sunması,
• Trafik güvenliğine ve toplu ulaşıma katkı sağlayan Web-mobil uygulamalarının ortaya çıkmasının sağlanması,
• Kameralar, algılayıcılar ve benzeri uygulamalar yardımıyla araç, çevre ve altyapıdan elde edilen büyük verinin analizi ile ulaşım kolaylığının sağlanması,
• Elektrikli ve hibrit araçların artışına bağlı olarak akıllı enerji sis-temlerine geçişle enerji tasarrufunun sağlanması,
• Kameralardan ve benzeri uygulamalardan elde edilen verilerle kamu güvenliğinin sağlanması,
• Gerçek zamanlı verilere dayanan mobil uygulamalar ve hizmetler sayesinde elde edilecek doğru ve anlık bilgiler ile yolcu ve yük hareketliliğinin optimize edilmesi. Sayılan bu etkilerinin tüm sektörlere olan katkıları nedeniyle AUS dünyada ve ülkemizde son yılların en gözde odak alanlarından biri haline gelmiştir.
AUS Mimarileri ve Yaklaşımları
AUS mimarisi; entegre bir Akıllı Ulaşım Sisteminin yapısını ve nasıl çalışacağını tanımlayan kavramsal bir tasarımdır. Bu tasarım, AUS yapısal özelliklerinin nasıl olması gerektiğini ortaya koymalı ve genel olarak temel bileşenleri, detayda ise tüm sistem bileşenlerini tanımlamalıdır. AUS mimarisi, ulusal, bölgesel veya şehir bazlı oluşturulmalıdır ve bu alanda yatırım yapacaklar için ihtiyaç duyulan bilgiyi de sunabilmelidir.
AUS mimarisi, AUS uygulamalarına yönelik olarak paydaşlar için aşağıda belirtilen özellikleri içerecek şekilde tasarlanmalıdır:
• Fayda-Maliyet Analizi: Ulaşım etkinliğinin iyileştirilmesi sonucu elde edilecek fayda ve maliyetlerin ölçülebilmesi ve tanımlanma-sına yönelik analizlerin yapılmasına imkân sağlamalıdır.
• Uygulama Programı: Kısa, orta, uzun vadede uygulama programları için, temel aşamaların tanımlanmasını sağlamalıdır. Var olan bileşenlerin ne zaman yenilenmesi veya iyileştirilmesi, yeni bileşenlerin ne zaman hazırlanması gerektiği gibi bilgiler uygulama programında tanımlanabilmelidir.
• Altyapı Özellikleri: Bileşenlere, bileşenler ve harici arayüzler arasındaki haberleşme bağlantılarına yönelik standartları kapsayan altyapı özelliklerini içermelidir.
• Bileşen Özellikleri: AUS uygulaması için gerekli olan sistem bileşenlerinin detay özelliklerinin tanımlanmasını mümkün kılmalıdır.
• Organizasyon Sorunlarının Tespiti: Verinin sahipliği, verinin gizliliğinin sağlanması, AUS gelirlerinin dağıtımı, paydaşlar arasındaki ilişkiler gibi bir AUS uygulamasının organizasyonunu etkileyen durumların ve beklentilerin tanımlanmasına imkan sağlamalıdır.
• Risk Analizinin Yapılması: Kullanılabilecek teknolojilerin güvenilirliği, gelir sağlayacak kaynakların ve gelir miktarının belirsizliği, paydaşlar arasındaki anlaşmazlıklar gibi olası problemlerin incelenmesi ve analizinin yapılmasına imkan sağlamalıdır.
Yukarıda temel özellikleri karşılayacak bir AUS mimarisinin geliştirilebilmesi için uygulanacak çözüm; literatürde benimsenen, günümüz gelişmiş ülkelerinde uygulanan, benzer büyük sistemlerin mimari tasarımını oluşturmak için uygulanan, kapsamlı, bilgiyi sunabilecek çok katmanlı bir yapıyı ortaya koymalıdır. Her katman kullanıcıların ihtiyaçlarını esas alarak tasarlanmalı, geliştirilecek AUS uygulamalarının ve servislerinin entegrasyonu için gerekli planlamaların yapılmasına olanak sağlamalıdır. Bunların yanı sıra, bir AUS mimarisi genel olarak aşağıda yer alan temel yaklaşımları ortaya koymalıdır;
• Teknik bakımdan ihtiyaçları karşılamalı aynı zamanda mevzuata uygun olmalıdır.
• Oluşturulacak olan mimari, ihtiyaca göre farklı ölçeklerdeki (bölgesel veya yerel) AUS sistemlerinin geliştirilmesine olanak vermelidir.
• Kullanıcılar ve sistem tasarımcıları için başvuracakları bir kılavuz görevi görmelidir.
• Yapılacak tasarımlar ve uygulamalar için gereklilikleri ortaya koymalıdır.
• Bileşenler ve süreç tanımlamaları teknoloji bağımsız olmalıdır.
• Tanımlamalar; sistemi oluşturan bileşenler, süreçler ve alt sistemler için gerekli olan minimum kriterleri tariflemeli, uyumluluğu ve uygulanabilirliği sağlamalıdır. Sonuç olarak, AUS mimarisi tüm kullanıcıların (kamu kurumları, ulaşım sektörü firmaları, AUS hizmet sağlayıcılar ve son kullanıcılar vs.) ihtiyaçlarını karşılayacağı sistematik bir yapıda olmalıdır. Bunu sağlamak için çok katmanlı ve her katmanda ihtiyaçları karşılayacak detayları içeren bir yapı oluşturulmalıdır. Bu çok katmanlı yapıya göre oluşturulabilecek çerçeveler aşağıda tanımlanmıştır.
• Genel veya Konsept Çerçeve (General or Conceptual Framework): Sistemin bütününü gösteren ve nasıl çalıştığını açıklayan en üst düzey diyagramları ve tanımları içerir.
• Fonksiyonel veya Mantıksal Çerçeve (Functional or Logical Framework): Kullanıcıların ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak gereksinim duyulan süreçleri, fonksiyonların tanımlamalarını ve diyagramlarını içerir.
• Fiziksel Çerçeve (Physical Framework): Sistemin fiziksel bileşenlerinin tanımlamalarını ve diyagramlarını içerir. Belirli bir uygulama için bunların nasıl konumlanacağını belirtebilir.
• Haberleşme Çerçevesi (Communications Framework): Fiziksel çerçevede tanımlanan ve konumlandırılan bileşenler arasındaki bağlantıların haberleşme ihtiyaçlarını ve tanımlamalarını içerir.
• Organizasyonel Çerçeve (Organizational Framework): Kurumlar arasındaki ticari ve iş ilişkilerini tanımlar.
• Bilgi Çerçevesi (Information Framework): Sistemde kullanılacak temel veri tiplerini, bunların nerede saklanacağını, nasıl işleneceğini tanımlar.
• Yönetim Çerçevesi (Operational Framework): Sistemin nasıl işletileceği ve yönetileceğini tanımlar.
Kurum, Kuruluş ve Organizasyonlar Tarafından AUS Kapsamında Yapılan Çalışmalar
Ülkemizde trafik kontrol ve sinyalizasyon sistemleri, yolcu bilgilendirme sistemleri, elektronik ücret toplama sistemleri ve benzeri AUS uygulamaları tüm ulaşım modlarında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Birçok kamu kurum ve kuruluşu AUS ekosistemi içerisinde yer alarak faaliyetlerini etkin bir biçimde sürdürmektedir.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı: Otomotiv sanayindeki üretimin uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleşebilmesi için Türkiye Otomotiv Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2016-2019) Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanmıştır. Ulaşım araçlarında yer alan sürücü destek sistemleri, acil durum fren sistemi, aktif hız sabitleme sistemi, şerit takip sistemi, e-Call ve benzeri AUS uygulamalarının ülkemizde de geliştirilmesi için gerekli uyumluluk çalışmaları STB tarafından yürütülmektedir. Ayrıca ülkemizde ulusal ve uluslararası düzeyde girişimciler, akademik personel ve özel sektör firmalarına AUS kapsamında çok çeşitli destek ve teşvikler verilmektedir. TÜBİTAK TEYDEB, KOSGEB, San-Tez ve Kalkınma Ajanslarının verdikleri teşvikler bunlardan bazılarıdır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı: 10. Kalkınma Planı (2014-2018), Ulusal e-Devlet Stratejisi ve Eylem Planı (2016-2019), Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (2015-2018) ve Ulusal Genişbant Stratejisi ve Eylem Planı (2017-2020) gibi ulusal ölçekte hazırlanan strateji ve eylem planlarında Çevre ve Şehircilik Bakanlığına, akıllı kent stratejisinin ve akıllı kent programının hazırlanması hususunda sorumluluk verilmiştir. Bu doğrultuda 2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı Genelgesi 24 Aralık 2019 tarihli ve 30988 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları: Sürüş güvenliğinin artırılması ve demiryolu güvenliğinin sağlanabilmesi için sinyalizasyon ve sürücü destek sistemlerinden faydalanılmaktadır. Bunun yanı sıra kamera izleme sistemleri ile demiryolu ağı sürekli takip edilmektedir. Hareket kısıtlılığı olan vatandaşların ulaşım hizmetlerinden en iyi şekilde faydalanabilmesi için gerekli altyapı, araçlarda ve istasyonlarda bulunmaktadır. Yeni kurulan veya faaliyete geçirilen demiryolu, metro, tramvay araçları, hatları ve istasyonlarında AUS uygulamaları yaygın olarak kullanılmaktadır.
Denizcilik Genel Müdürlüğü: Denizyolu ulaşımında yolcu ve yük taşımacılığına yönelik olarak belirli tonajın üzerindeki gemilerin takibinde Otomatik Tanımlama Sistemi (OTS) kullanılmaktadır. Gemi Trafik Hizmetleri Sistemi (GTHS) ve Gemi Trafik Yönetim Sistemi (GTYS) ile de gemilerin trafik organizasyonu sağlanmakta ve gemilere bilgi hizmeti verilmektedir. Düzenli Sefer Bilgi Sistemi ile toplu taşıma hizmetine yönelik gerçekleştirilen düzenli seferlere ilişkin bilgiler (gemi güzergah bilgileri, gemi kapasiteleri vb.) tutulmaktadır. Düzenli seferlerin yapıldığı iskelelerde yolcuların seferler hakkında bilgilendirilmesi amacıyla değişken mesaj işaretleri kullanılmaktadır.
Karayolları Genel Müdürlüğü: Karayolu ulaşım ağında AUS uygulamaları kapsamında sinyalizasyon sis-temleri, yol ve hava durum kontrol sistemleri, ücret toplama sistemleri, ağırlık ve boyut kontrol sistemleri, olay algılama sistemleri, tünel kontrol sistemleri, radyo yayın sistemleri, mobil uygulamalar, değişken mesaj işaretleri bulunmaktadır. Bu çalışmalara ek olarak trafik kontrol ve yönetim merkezleri kurulmakta, haberleşme altyapısı ve sistem kurulumları yapılmakta ayrıca ulaşıma yönelik planlama faaliyetleri yürütülmektedir.
Ulaştırma Hizmetleri Düzenleme Genel Müdürlüğü: AUS kap-samında yük ve yolcu taşımacılığı yapan araçların denetiminin yapılması için kullanılan sayısal takograf sistemi ve benzeri projeleri koordine etmek üzere ulusal otorite görevi yürütülmektedir.
Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. Genel Müdürlüğü: AUS kapsamında, ülke genelinde tüm ulaşım araçlarında kullanılabilecek bir ulu-sal e-ödeme sisteminin geliştirilmesi ve mahsuplaşma merkezi (otomatik ücret toplama sistemi) kurulması çerçevesinde Türkiye Kart ve Takas Merkezi Kurulum çalışmaları devam etmektedir.
İller İdaresi Genel Müdürlüğü: Ülkemizde farklı acil yardım çağrıları için (yangın, sağlık, asayiş vb.) halihazırda farklı hizmet numaraları kullanılmakta ve bunların tek numara (112) altında toplanmasını sağlamak üzere 112 Acil Çağrı Merkezlerinin kurulum çalışmaları İller İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmektedir. AUS kapsamındaki diğer çalışmalar ise Uyumlaştırılmış Araç İçi Acil Çağrı Sistemi Projesi (e-Call), 112 Acil Çağrı Merkezi ve Engelsiz 112 Projesi gibi projelerdir.
Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı: EGM ve JGK karayolu güvenliği ve emniyetinin iyileştirilmesi, ulaşım sistemi verimliliğinin artırılması ve işletme koşullarının iyileştirilmesi kapsamında elektronik denetleme sistemleri kurdurmaktadır. Yol sensörleri, trafik yoğunluk haritaları, trafik kural ihlal tespiti, plaka tanıma sistemleri, trafik eğitimi ve benzeri pek çok çalışmaları ile AUS’un gelişi-mi ve yaygınlaştırılmasına katkı sun-maktadırlar. Trafiğin düzenlenmesi ve denetiminin yapılabilmesi için şehirlerarası ve şehir içi yollarda EGM ve JGK tarafından EDS uygulamalarını yaygınlaştırma çalışmaları devam etmektedir. Ek olarak, KGM’ye bağlı otoyollarda seçilen pilot bölgelerde ortalama hız denetimi uygulamaları yapılmaktadır. Otoyol dışında kalan karayolu ağında da ortalama hız denetiminin yapılabilmesi için gerekli çalışmalar EGM tarafından yürütülmektedir. JGK ise güvenlik amacıyla plaka tanıma sistemi uygulamasını ülke genelinde yaygınlaştırmaktadır.
Yerel Yönetimler
Büyükşehir belediyelerinde hız ihlal tespit sistemleri, kırmızı ışık ihlal tespiti, otobüs hattı kontrolü, trafik yoğunluğu takibi, otomatik plaka tanıma ve okuma sistemleri, yolcu bilgilendirme sistemleri, elektronik ödeme sistemleri, akıllı kavşak, akıllı durak, akıllı park yeri ve benzeri uygulama örneklerine rastlanmaktadır. Büyükşehir belediyelerinde elektronik denetleme sistemlerinde, trafik ölçüm ve gözlem sistemlerinde, değişken mesaj sistemlerinin yönetiminde, sinyalize kavşak kollarındaki bekleme sürelerinin iyileştirilerek trafik akıcılığının artırılmasında, otomatik plaka tanıma sistemlerinde, akıllı otopark bilgilendirme sistemlerinde, tünel ve altgeçit elektromekanik sistemlerinin yönetiminde, internet ve mobil tabanlı ulaşım çözümlerinde AUS kullanılmaktadır. Ayrıca hareket kısıtlılığı olan kişiler için özel tasarlanmış yaya yolu, yaya geçidi, kaldırım ve rampalar ile özel tasarlanmış toplu taşıma araçları ve akıllı duraklar yerel yönetimlerin sundukları çözümlerdir.
Ülkemizde pek çok büyükşehir belediyesinde genel olarak toplu taşıma kart sistemi, yolcu bilgilendirme sistemleri, elektronik ücret toplama sistemleri, kaza ve acil durum yönetim sistemleri, trafik olayları yönetim sistemleri, yük ve filo yönetim sistemleri ve benzeri sistemler AUS kapsamında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Ayrıca İstanbul başta olmak üzere birçok büyükşehir belediyesinde trafiğin yönetimi ve işletimi amacıyla trafik kontrol merkezleri kurulmuştur. Bunun yanı sıra pek çok farklı akıllı ulaşım sistemleri çözümleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Büyükşehir belediyelerinin büyük çoğunluğunda AUS alanında çalışmalar mobil yazılımlar üzerinde yoğunlaşmaktadır.
Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin EGO Cepte, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin İBB CepTrafik ve MOBİETT, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Mobil Uygulaması İZUM, Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin BURULAŞ uygulamaları bunlardan bazılarıdır.
Üniversiteler
Yükseköğretim kurumları tarafın-dan akıllı ulaşım sistemleri kapsamın-da çok sayıda proje, bildiri, makale ve tez çalışması gerçekleştirilmektedir. Nitelikli insan kaynağının nicel ve nitel kapsamda geliştirilmesi için YÖK tarafından doktora bursları verilmektedir. Ülkemizde yaklaşık 20 üniversitede otomotiv mühendisliği bölümü mevcut olup birçok üniversitemizde de bu kapsamda lisansüstü programlar bulunmaktadır. Ayrıca bazı üniversitelerimizde AUS’a yönelik çalışmalar yapmak üzere uygulama ve araştırma merkezlerinin kurulduğu göze çarpmaktadır.
Özel Sektör
AUS paydaşı olarak faaliyet gösteren özel sektör kuruluşları mobil ağ operatörleri, otomotiv üreticileri, hizmet sağlayıcılar, tedarikçiler, trafik ve ulaşım sanayii gibi başlıklar altında sınıflandırılabilir. Bu kuruluşlar tarafından; coğrafi bilgi sistemleri, ücret toplama sistemleri, trafik yönetim sistemleri (olay algılama, hava/yol durumu ölçümü, trafik verilerinin ölçümü, kavşak katılım denetimi, yolcu bilgilendirme / yönlendirme), navigasyon ve otomasyon sistemleri-ne yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Aynı zamanda ağ cihazları, büyük veri analizi, acil çağrı merkezi çözümlerine (112 Acil Yardım Sistemi, e-Call vb.) yönelik çalışmalar da yürütülmektedir.
Sivil Toplum Kuruluşları
Türkiye’de AUS ve uygulamaları alanlarında doğrudan ya da dolaylı olarak faaliyet gösteren pek çok STK bulunmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıda yer almaktadır:
Türkiye Akıllı Ulaşım Sistemleri Derneği (AUSTÜRKİYE): AUS kapsamındaki konularda ilgili tüm paydaşların katılımıyla çalışmalar yapmaktadır. AUS’un ulusal ve uluslararası düzeyde gelişimine katkıda bulunmak için girişimlerde bulunmaktadır.
Türkiye’de Uzun Dönem Hedefler
Türkiye Belediyeler Birliği (TBB): Belediyelerimizin çağdaş belediyecilik hizmeti vermeleri yönünde eğitim, danışmanlık, bilgi ve deneyim paylaşımı, teknik destek gibi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kuru-lan bütün belediyelerin doğal üyesi olduğu tek mahalli idare birliğidir. Ayrıca TBB belediyeleri merkezi yönetim kurumları ile ulusal ve uluslararası platformlarda temsil etmekte, hak ve çıkarlarını korumaktadır. AUS kapsamındaki bilişim teknolojilerinin kullanımı ve yaygınlaştırılması ile e-belediyeciliğin gelişmesine destek olmakta ve tüm diğer görevleri doğrultusunda belediyelere gereken desteği sağlamaktadır.
Otomotiv Sanayii Derneği (OSD): Ülkemizde kamyon, kamyonet, treyler çekicisi, traktör, otobüs, midibüs, minibüs ve otomobil gibi çeşitli motorlu kara taşıtları üretimi yapan gerçek ve tüzel kişileri bir araya getirerek Otomotiv Sanayii’nin gelişmesine hizmet etmektedir. Elektrikli, otonom, sürücüsüz, bağlı, bağlantılı ve benzeri yeni nesil araçların üreticilerinin de üyesi olduğu dernek ülkemizde bu kapsamdaki çalışmalara katkılar sunmakta ve sunmaya devam etmektedir.
• Geliştirilen AUS mimarisi ve belirlenen standartlara uygun olarak tüm ulaşım modlarının entegrasyonunun sağlanması.
• Mevcut AUS altyapısının geliştirilerek, kurulan K-AUS altyapıları ile entegrasyonun sağlanması ve ülke genelinde yaygınlaştırılması.
• Araç içi bilgi ve haberleşme sis-temlerinin kullanımının yaygınlaştırılması ve bu sistemlerin yerli ve milli olarak üretimine yönelik çalışmaların yapılması.
• Mevcut altyapının otonom sürüşe uygun hale getirilmesi amacıyla hazırlık çalışmalarının yapılması ve tam otonom araçların geliştirilerek ulaşım modlarında yaygınlaştırılması.
• Raylı sistemlerin hareket enerjisinin yeşil enerjiye dönüştürülmesi için gerekli sistem ve alt yapı çalışmalarının yapılması.
• Araç ve sürüş paylaşımı, mikro mobilite ve benzeri alternatif son kilometre ulaşım uygulamalarına ilişkin mevzuat çalışmalarının yapılması.
• Blok zincir teknolojilerinin MaaS, veri paylaşımı, yük ve lojistik hizmetleri ve benzeri alanlarda kullanımının yaygınlaştırılması.
• Hava taksi (VTOL), drone ve benzeri araçlara yönelik mevzuat düzenlemelerinin yapılarak AUS kapsamında kullanımının yaygınlaştırılması.
• Akıllı malzemeler, yüzey kaplama, nanoteknoloji ve biyoteknoloji ürünü, geri dönüştürülebilir ve benzeri malzemelerin geliştirilerek sürdürülebilir çevre amacıyla akıllı ulaşım alanında kullanımının yaygınlaştırılması.
• AUS bileşenlerini içeren IoT networkünün kurulması, bu bileşenlerden toplanan verilerin büyük veri ortamında saklanması ve analize uygun hale getirilerek yapay zeka, derin öğrenme, haberleşme ve benzeri alanlardaki yenilikçi teknolojiler kullanılarak ulaşım altyapısının optimize edilmesi.
• Toplanan ulaşım verilerinin anonimleştirilerek araştırma ve yenilikçi uygulamaların geliştirilmesi için kullanılması.
• Trafik sıkışıklığını azaltmaya yönelik sıkışıklık ücretlendirme, yüksek doluluklu şerit, düşük emisyonlu bölge, esnek çalışma saatleri uygulamaları geliştirilmesi.
• Akıllı enerji çözümlerinin AUS alanında yaygınlaştırılması.
• Ulaşım modlarında erişilebilirlik uygulamalarının yaygınlaştırılması.
• Lojistik merkezlerin ulaşım modları ile entegre edilerek taşımacılık faaliyetlerinin kolaylaştırılması.
• Otonom araçlara ait fonksiyonel ve operasyonel testlerin yapıldığı, sertifikalandırma hizmetlerinin gerçekleştirildiği Otonom Sürüş Test ve Sertifikasyon Merkezlerinin kurulması ve yaygınlaştırılması.
• Sürdürülebilir kentsel hareketlilik planlarının yaygınlaştırılması.
İl Trafik Kontrol Merkezlerinin Kurulması
Büyükşehirlerin trafik sorunlarının çözümü için ölçüm yapmak ve veri toplamak önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Kontrol merkezlerinde, kamera sistemlerinden, önemli kavşak ve geçiş noktalarından, araçların navigasyon ve GPS cihazlarından ve diğer benzeri sistemlerden toplanan verilerin değerlendirilmesiyle şehir trafiği etkin bir şekilde yönetilecektir. Büyükşehir belediyelerinde trafik kontrol merkezlerinin kurulması gerçekleştirilecektir. Bu merkezler üzerinden trafik akış, yoğunluk ve olay verileri anlık olarak gözlemlenebilecektir. Anlık trafik akış verisinin elde edilmesi ve geleceğe dönük planlama ve olay tahminleri yapabilmek amacıyla sensörler kullanılarak trafik ölçüm ve gözlem altyapısı oluşturulacaktır. Bunun yanı sıra mevcut trafik kont-rol merkezleri güncel AUS mimarisine uygun hale getirilecektir. Kurulacak olan İl Trafik Kontrol Merkezleri diğer kurum ve kuruluşların ilgili merkezleriyle AUS mimarisine uygun olarak veri alışverişi yapacaktır. Bu eylem Büyükşehir Belediyeleri tarafından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı-HGM, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, KGM, EGM, JGK, AFAD, KVKK, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Üniversiteler ve STK’lar iş birliği ile gerçekleştirilecektir. İl Trafik kontrol merkezlerinin 112 acil çağrı merkezleri ya da GAMER (Güvenlik ve Acil Durumlar Koordinasyon Merkezleri) gibi merkezlerle entegrasyonunun sağlanması değerlendirilecektir. 2023 yılı sonuna kadar trafik kontrol merkezleri ve bunlara bağlı olarak sensör alt yapılarının belirlenecek büyükşehir belediyesinde kurulması durumunda eylem sonuçlanacaktır.
Karayolu Trafik Kontrol Merkezlerinin Kurulması
Karayolları Genel Müdürlüğü Bölge Müdürlüklerinde Trafik Kontrol Merkezlerinin kurulumu gerçekleştirilecektir. Bu merkezler üzerinden trafik akış, yoğunluk ve olay verileri anlık gözlemlenebilecektir. Ayrıca anlık trafik akış verisinin elde edilmesi ve geleceğe dönük planlama ve olay tahminleri yapabilmek amacıyla sensörler kullanılarak trafik ölçüm ve gözlem altyapısı oluşturulacaktır. Mevcut trafik kontrol merkezleri güncel AUS mimarisine uygun hale getirilecektir. Kurulacak olan trafik kontrol merkezleri o ildeki tüm kontrol merkezleri (tünel, köprü vb.) ile entegre çalışacaktır. Bu eylem KGM tarafından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı-Ulaştırma Hizmetleri Düzenleme Genel Müdürlüğü, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı-HGM, EGM, JGK, AFAD, KVKK, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Belediyeler, Üniversiteler, STK’lar iş birliği halinde tamamlanacaktır.
2023 yılı sonuna kadar en az 2 adet Karayolu Bölge İşletme Merkezinde Karayolu Trafik Kontrol Merkezinin kurulması ve trafik kontrol merkezi kurulan tüm bölgedeki yollarda trafik akış verisi için gerekli olan sensör altyapısının kurulması durumunda eylem sonuçlanacaktır.
AUS Haberleşme Altyapısının Yaygınlaştırılması
Trafik izleme, ölçüm ve yönetim maksatlı olarak kurulacak olan AUS sistemlerinin haberleşme ihtiyacının karşılanması amacıyla, KGM sorumluluk alanındaki bölünmüş yollar ve otoyollarda fiber haberleşme altyapısı tesis edilecektir. Eylem KGM tarafından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı-HGM ve BTK ile iş birliği halinde tamamlanacaktır. 2023 yılı sonuna kadar tüm bölünmüş yol ve otoyolların en az %5’inde fiber ve genişbant altyapısının kurulması durumunda eylem sonuçlanacaktır.
Akıllı Otopark Uygulaması ve Elektrikli Araç Şarj İstasyonu Kurulması
Şehir içinde trafiğe en çok neden olan konuların başında park yeri sorunları gelmektedir. Bu sorunlara yönelik olarak, büyükşehirlerde otopark problemlerinin çözümlenmesi, zaman ve yakıt tasarrufunun sağlanması amacıyla akıllı otopark projelerinin gelişmesine örnek teşkil edecek bir uygulama geliştirilecektir. Çalışma kapsamında otoparklardaki boş-dolu park alanı sayısının çevrimiçi (online) olarak izlenmesine olanak verecek altyapı kurulacaktır. Bu eylem büyükşehir belediyeleri tarafından Çevre ve Şehircilik Bakanlığı iş birliği ile gerçekleştirilecektir. 2022 yılı sonuna kadar en az bir büyükşehir belediyesinde bir akıllı otopark uygulaması yapılması ile eylemin %75’i sonuçlanacaktır.
İkinci uygulama adımında kurulan akıllı otopark alanına en az bir adet elektrikli araç şarj istasyonu kurulumu yapılması ile de eylemin %25’i daha tamamlanmış olacaktır.
Yerli ve Milli Teknolojilerin Geliştirilmesi için Teşvik Mekanizmalarının Oluşturulması
Bu eylem ile AUS konusunda yerli ve milli teknolojilerin geliştirilmesi için teşvik mekanizmalarının oluşturulması amaçlanmaktadır. Özellikle otonom sistemler, robotik, büyük veri, yapay zeka ve yeni nesil haberleşme teknolojileri konularındaki çalışmalar AUS kapsamında destek programlarına dahil edilecektir. Eylemin ilk uygulama adımında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı-UDHAM tarafından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı-HGM, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, BTK, TÜBİTAK, KOSGEB, İller Bankası ve TBB ile iş birliği halinde Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı destek programlarına AUS projeleri dahil edilecektir. 2023 yılı sonuna kadar her yıl en az bir başlığın eklenmesi durumunda bu eylemin %35’i tamamlanmış olacaktır.
Eylemin ikinci uygulama adımında yıllık destek programlarına AUS’a ilişkin başlıklar dahil edilmek üzere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı-HGM, İçişleri Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, BTK, TÜBİTAK, KOSGEB, İller Bankası ve TBB ile iş birliği halinde çalışma yapılacaktır. 2023 yılı sonuna kadar her yıl en az bir başlığın eklenmesi durumunda bu eylemin %35’i daha tamamlanmış olacaktır.
Üçüncü uygulama adımında ise TÜBİTAK tarafından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı-HGM ve Dışişleri Bakanlığı-Avrupa Birliği Başkanlığı ve TGB ile iş birliği halinde uluslararası destek programları konusunda AUS ekosistemi bilgilendirilecektir. Bu son uygulama adımında 2023 yılı sonuna kadar her altı ayda bir paydaşlarla toplantı yapılması durumunda bu eylemin kalan %30’luk kısmı da tamamlanmış olacaktır.
Derginin tamamını okumak için; KASIM-ARALIK 2020
İlginizi Çekebilir
Enerjide Türkiye Atılımı
Türkiye’nin Gündemi Kentsel Dönüşüm
Türkiye’nin Metro Dosyası