Eyvahh! Hidrolik sistem çalışmıyor

Oktay SAĞLAM
Makine Mühendisi (m.b.a)
Ods Mühendislik

Normal olmayan bir durum arıza olarak tanımlanabilir. Cihaz, parça, sistem de istenmeyen durumlara yol açabilecek bir hata olarak görülebilir. Arıza bulma, bozuk bir cihazın veya sistemin gösterdiği belirtileri sistemli olarak analiz etmektir. Bu belirtiler genel olarak normal parametrelerden sapma olarak gösterir. Dolayısıyla bir sistemin arızasını bulmak için öncelikle sistemin çalışma prensibini iyi bilmek, bileşenlerini oluşturan par-çalara hakim olmak gerekir. Bu makalede sizlere bir hidrolik sistemde oluşabilecek arızaları tespit ederken zamandan ve işçilikten tasarruf etmeniz için ilk başta yapmanız gerekenlerden bahsedeceğim.
“Arıza ne olursa olsun sistemin de montajına geçmeden önce basit kontroller yapmanız sizlere hem zaman hem de bakım kolaylığı sağlayacaktır.”

Hidrolik sisteme hakim olmak için öncelikle sisteminizin bir devre şeması mutlaka olmalıdır. Ayrıca hidrolik güç ünitesi üzerinde yer alan parçaların listesi , marka modelleri ve kodları belirtilmelidir. Aynı şekilde hidrolik silindirinizin teknik çizimi ve sızdırmazlık elemanlarını oluşturan parçaların listesi , elektrik panonuzda yer alan parçaların (PLC, kontaktör, güç kaynağı) listesi ve elektrik şeması muhakkak olmalıdır. Arıza tespitine başlarken ilk adımda kullanım kılavuzunuzda yer alan bu bilgileri takip ederek arıza verisine ulaşabilirsiniz.

“Mutlaka bir kullanım kılavuzunuz olsun”
Öncelikle arızaya maruz kalmamak için yapmamız gerekenlere bakalım. Yukarıda da belirttiğim gibi sistemin kullanım talimatların muhakkak suretle uymalıyız. Gerek üreticinin garanti kapsamında kalmak, gerekse sis-temi uzun ömürleri kullanabilmek adına bu gereklidir. Filtrelerin zamanında değişimi, periyodik bakımların zamanında yapılması sistemi uzun ömürlü ve güvenli kullanmanızı sağlayacaktır.
En büyük düşmanınız ise sistem-de kullanılan akışkanın temizliğidir. Her yazımda da bahsettiğim üzere hidrolik sistemlerin en büyük düşmanı sistemdeki yağın kirliliğinden kaynaklanmaktadır. Şayet sisteminiz-deki yağları periyodik olarak yeniler, kirli olan filtrelerinizi değiştirdiğiniz taktirde sisteminizi çok uzun yıllar sorunsuz kullanabilirsiniz.”
Sistemdeki arızalardan korunmanın bir diğer yolu ise hidrolik güç ünitesi üzerindeki temel parçaların yedeklerinin hazırda olmasıdır. Biz projeciler hidrolik sistemi tasarlarken malzeme seçimine önem veririz. Bu malzemelerin kaliteli ve sertifikalı ürünler olması dışında kullanacağımız ürünlerin kolay tedarik edilmesi önemlidir. Dolayısıyla tedarikçilerinin stoklarında olan parçaları tercih etmeyi daha çok yeğleriz.”

“Yedek parça stokları hem zaman hem de işçilikten tasarruf etmenizi sağlar”
Peki meydana gelen bir arızada ne yapmalıyız?
Eğer sistem arızası herhangi bir can ve mal kaybına sebep olmadıysa hiç paniğe kapılmayın. Aşağıdaki adımları takip ederek ilk tespiti kolaylıkla yapabilir hatta bir uzmana ihtiyaç olmadan arızadan kurtulabilirsiniz.

1. Hidrolik güç ünitesi yağ seviyesi kontrolü
   Hidrolik sistemi yağsız çalıştırmak sistemin başına gelebilecek en kötü unsurdur. Hidrolik sistemde akışkanın görevi metal – metal sürtünmesini engellemek, sistemdeki soğutmaya yardımcı olmak ve en önemlisi sistemi basınçlandırmaktır. Eğer sistemin çalışması için gerekli yağ mevcut değilse hidrolik pompanız basınç üretemez ve güç iletimini sağlayamaz. Belli bir süre sonra metal – metal yüzeye sürtünme başlar ve hidrolik sistem üzerindeki parçalar aşınır, tahribata maruz kalır. Dolayısıyla bir arıza durumunda öncelikle hidrolik yağ seviyesini kontrol edin.
2. Elektriksel aksamların kontrolü (sensörler, cetveller)
   Sistemde yer alan tüm kablo bağlantılarını kontrol edin, varsa bir ölçü aleti ile gelen akımları ölçün.
3. Elektrik pano üzerindeki uyarı / ikaz lambaları kontrolü

Sakın pompa basmıyor, basınç emniyet valfini açalım, sıkalım, valfi sökelim gibi hemen demontaj işlemine geçmeyin. Elektrik pano üzerin-de yer alan ikazlara sıcaklık, basınç yada debi ile ilgili bilgiler yer alıyor-sa önce göz kontrolünü sağlayın. Faz – nötr lambalarını kontrol edin. Herhangi bir müdehale yapmadan önce üçüncü yapacağınız işlem elektrik pano üzerinde bulunan uyarı ve ikaz lambalarını kontrol edin.

4.Pompa motor dönüş yönü

Elektrik bağlantılarını kontrol ettikten sonra şayet sisteme enerji geliyor ancak sistem basınca çıkmıyorsa ilk yapacağınız pompa – motor dönüş yönünü kontrol etmek olmalıdır. Şayet dönüş yönleri farklı ise mut-laka elektrik panosu üzerinden dönüş yönlerini aynı yapın. Zıt yönde dönmesi sistemi çalıştırmayacağı gibi hidrolik pompanızın da zarar görme-sine sebep olacaktır.

5.Hidrolik hatların kontrolü

Hidrolik sistem kurmada ayrıntılar çok önemlidir. Belki sizin çok basit göreceğiniz bir konu sistemin çalışmamasına sebep olabilir. Örneğin yüksek debi ve yüksek basınçlarda çalışan değişken debili pistonlu pompanız G 1/4” çapındaki küçük bir LS hortumunu bağlamadığınız için pilot alamaz ve basınçlanamaz. Çok küçük bir detaydır ancak sonuçları faciaya sebep olabilir. Tüm sistemin boru ve hortum bağlantılarının şemaya uygun bir şekilde olduğunu, sistemde herhangi bir kaçak, sızdırma olmadığını kontrol edin.

6. Elektrik bağlantılarının kontrolü

Halen sisteminizde arıza devam ediyorsa üçüncü aşamada yapmış olduğunuz elektriksel kontrolü detaylandırın. Valflerin üzerinde bulunan soketlerin sıkılmış olmasına kablolamada hata olmamasına dikkat edin

7.Basınç ayarlarının kontrolü

İstenilen basınca ulaşamıyorsanız ana hidrolik blok üzerindeki ana basınç emniyet valfini ayarlamayı deneyin. Basınç emniyet valfi sistemin aşırı basınca çıkmaması için alınmış bir tedbirdir. Ancak sistem basıncı çok düşük bir değere set edilmişse sistem istenilen hareketi sağlayamaz. Bunun için basınç emniyet valfinin kullanım kılavuzunda belirtilen değere set edilmesi gereklidir. Alyen başlıklı cıvatayı 1 er tur sıkmak suretiyle sistem basıncı ayarlanalabilir. Ancak bunu yapmakta emin değilseniz muhakkak bir uzman görüşüne baş vurun.

8.Sıcaklık kontrolü

Hidrolik sistem sıcaklığının ortalama sıcaklığı 40 0C olmalıdır. Zaten hidrolik yağlarda verilen viskozite değeri de bu sıcaklık baz alınarak verilir. Yani sistemde kullanılması gereken yağ hangi kalınlık değerinde ise 40 0C değerinde çalışmalıdır. Aksi halde hidrolik yağ özelliğini kaybedeceği gibi viskozite değeri değişir. Bu yüzden hidrolik güç ünitesi üzerinde sıcaklık kontrolü yapan bir cihazınız varsa kontrolünü yapın. Varsa ısıtıcı ya da soğutucu gibi elemanları devreye girmesine özen gösterin.
Hidrolik sistemde arıza meydana geldiğinde demontaj işlemlerine geçmeden önce muhakkak suretle bu işlemleri yapın. Bu işlemler size hem zaman hem de işçilik konusun-da avantaj sağlayacaktır.